Τα πρόσφατα αποτελέσματα της ερευνητικής αποστολής "IODP 381: TheCorinthActiveRiftDevelopment" (Η εξέλιξη της ηπειρωτικής τάφρου του Κορινθιακού) δείχνουν πως οι εναλλαγές μεταξύ παγετωδών και μεσοπαγετωδών περιόδων επηρέασαν τις περιβαλλοντικές συνθήκες και την εισροή ιζηματογενούς υλικού στον Κορινθιακό κόλπο. Η αποστολή, στην οποία συμμετέχουν και επιστήμονες από την Ελλάδα, διεξάγεται στο πλαίσιο του Διεθνούς Προγράμματος για την Εξερεύνηση των Ωκεανών (IODP: International Ocean Discovery Program). Το πρόγραμμα IODP 381 εστιάζει στη διερεύνηση των διαδικασιών της ηπειρωτικής ταφρογένεσης (continental rifting) και αποσκοπεί στο να δώσει απαντήσεις σε επιστημονικά ερωτήματα που αφορούν στη δημιουργία και εξέλιξη μιας ηπειρωτικής τάφρου και στους φυσικούς κινδύνους που αυτή συνεπάγεται, στη μελέτη της επίδρασης των κλιματικών και τεκτονικών παραγόντων στις επιφανειακές διεργασίες και στην ιζηματογένεση, ενώ, παράλληλα, στοχεύει και στην ανασύνθεση του παλαιοκλίματος στην περιοχή της Αν. Μεσογείου.
Στο επιστημονικό άρθρο με τίτλο «Περιβαλλοντικές και ιζηματογενείς αλλαγές οφειλόμενες στην κλιματική μεταβλητότητα με βάση το αρχείο υψηλής ανάλυσης μιας ενεργής ηπειρωτικής τάφρου» (High-resolution record reveals climate-driven environmental and sedimentary changes in an active rift), που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Scientific Reports (volume 9, Article number: 3116 (2019)), αποτυπώνεται το πώς οι εναλλαγές μεταξύ παγετωδών και μεσοπαγετωδών περιόδων επηρέασαν τις περιβαλλοντικές και ιζηματολογικές συνθήκες στον Κορινθιακό Κόλπο, μια ενεργή ηπειρωτική τάφρο. Οι κλιματικές διακυμάνσεις του παρελθόντος και οι επαγόμενες μεταβολές της στάθμης της θάλασσας και των βιο- και γεωχημικών συνθηκών της υδάτινης στήλης καταγράφονται με μεγάλη λεπτομέρεια στο ιζηματογενές αρχείο. Ωστόσο, οι διακυμάνσεις που αποτυπώθηκαν στα ιζήματα του κόλπου ήταν πιο δραματικές και πολύπλοκες από ό,τι αναμενόταν, καθώς ο όγκος των ιζημάτων που δεχόταν η ηπειρωτική τάφρος κατά τις παγετώδεις περιόδους ήταν εξαιρετικά μεγαλύτερος σε σχέση τον αντίστοιχο των μεσοπαγετωδών περιόδων. Πρόκειται για μια σημαντική ανακάλυψη για την κατανόηση του αντίκτυπου που έχουν οι παγκόσμιες κλιματικές διακυμάνσεις στην ιζηματογένεση, ιδιαίτερα στις ιζηματογενείς αποθέσεις που αποτίθενται κατά τη αρχική φάση σχηματισμού νέων ωκεάνιων λεκανών. Η διαδικασία της ηπειρωτικής ταφρογένεσης είναι θεμελιώδης για το σχηματισμό αυτών των νέων ωκεανών οι οποίοι αποτελούν την πηγή μεγάλου μέρους των υδρογονανθράκων της Γης και η γνώση της διαδικασίας απόθεσης των ιζημάτων σε αυτούς παρέχει στοιχεία σχετικά με το σχηματισμό, αλλά και την πιθανή παγίδευση των υδρογονανθράκων.
Η αποστολή IODP 381 διενεργήθηκε σε δύο φάσεις. Η γεωτρητική έρευνα έλαβε χώρα στον Κορινθιακό κόλπο από τον Οκτώβριο μέχρι τον Δεκέμβριο του 2017 με την πλατφόρμα Fugro Synergy, ενώ η μελέτη, η περιγραφή και η ανάλυση των πυρήνων και των δεδομένων που συλλέχτηκαν πραγματοποιήθηκε στο αποθετήριο πυρήνων της Βρέμης στη Γερμανία (Bremen Core Repository) τον Φεβρουάριο του 2018 από 35μελή διεθνή ομάδα γεωεπιστημόνων. Επικεφαλής της αποστολής είναι η καθηγήτρια Lisa McNeill από το Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον της Μεγάλης Βρετανίας και η καθηγήτρια Donna Shillington του Observatory Earth Lamont-Doherty του Πανεπιστημίου της Κολούμπια των ΗΠΑ. Στη διεθνή ερευνητική ομάδα συμμετέχουν, για πρώτη φορά σε ερευνητική αποστολή του IODP, τέσσερις επιστήμονες από Ελληνικά Πανεπιστήμια:
- Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Επικ. Καθηγήτρια Κατερίνα Κούλη (Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος),
- Πανεπιστήμιο Πατρών, Αναπλ. Καθηγήτρια Μαρία Γεραγά και MSc Σπύρος Στεργίου-υποψήφιος διδάκτορας (Τμήμα Γεωλογίας),
- ΤΕΙ Κρήτης- Δρ Γεώργιος Μίχας.
Επιπλέον συμμετείχαν και δύο έλληνες επιστήμονες από άλλα Ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια: ο Δρ Κωνσταντίνος Παναγιωτόπουλος (Πανεπιστήμιο της Κολωνίας, Γερμανία) και η Δρ Σοφία Πεχλιβανίδου (Πανεπιστήμιο του Μπέργκεν, Νορβηγία).
«Πρόκειται για το παλαιότερο και τόσο υψηλής ανάλυσης αρχείο ιζημάτων από την αρχική φάση ηπειρωτικής ταφρογένεσης που έχει ανακτηθεί μέχρι στιγμής», σχολιάζει η Lisa McNeill. «Στον πυρήνα Μ0079, συνολικού μήκους 700 μέτρων κάτω από τον πυθμένα της θάλασσας, καταγράφεται η ιστορία της λεκάνης ιζηματογένεσης των τελευταίων 800.000 ετών. Όταν οι παγετώνες εξαπλώνονταν και η παγκόσμια στάθμη της θάλασσας έπεφτε, η λεκάνη της Κορίνθου απομονωνόταν από τη Μεσόγειο θάλασσα και η μείωση της αλμυρότητας του νερού σε αυτήν περιόριζε σημαντικά την ποικιλία των οργανισμών που επιβίωναν στο υδάτινο περιβάλλον. Οι μεταβολές αυτές επαναλαμβάνονταν περιοδικά κάθε περίπου 100.000 χρόνια ακολουθώντας τους παγκόσμιους κλιματικούς κύκλους».
Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι ο ρυθμός απόθεσης των ιζημάτων είναι δύο έως επτά φορές μεγαλύτερος κατά τη διάρκεια των παγετωδών σε σχέση με τις μεσοπαγετώδεις περιόδους. Η Donna Shillington εξηγεί: «Θεωρούμε ότι αυτό δεν οφείλεται σε αυξημένες ατμοσφαιρικές κατακρημνίσεις και επιφανειακή απορροή, αλλά στη μείωση της δασοκάλυψης και αλλαγή του τύπου βλάστησης κατά τη διάρκεια των παγετωδών περιόδων που οδήγησαν σε αυξημένη διάβρωση των εδαφικών οριζόντων». Πρόκειται για ένα σημαντικό στοιχείο για την κατανόηση του κλίματος της Ανατολικής Μεσογείου, αλλά και τον αντίκτυπο των παγκόσμιων κλιματικών κύκλων στο ρυθμό πλήρωσης των ιζηματογενών λεκανών».
Η ερευνητική ομάδα διαπίστωσε επίσης ότι, ο ρυθμός ιζηματογένεσης κατά τα τελευταία 10.000 χρόνια (Ολόκαινο) ήταν πολύ υψηλότερος συγκριτικά με όλες τις προηγούμενες μεσοπαγετώδεις περιόδους. Το γεγονός αυτό πιθανότατα οφείλεται σε ανθρωπογενείς παράγοντες, καθώς η απομείωση της δασοκάλυψης υπό το βάρος της αυξανόμενης ανθρώπινης δραστηριότητας τα τελευταία 4.000 χρόνια είχε ως αποτέλεσμα αυξημένη διάβρωση της χέρσου.
Περισσότερα
- Η δημοσίευση είναι ανοικτή στο κοινό και βρίσκεται στον παρακάτω σύνδεσμο: www.nature.com/articles/s41598-019-40022-w
- Η επιστημονική ομάδα της ερευνητικής αποστολής International Ocean Discovery Program (IODP) Expedition 381 αποτελείται από 35 γεωεπιστήμονες από την Αυστραλία, Βραζιλία, Κίνα, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ινδία, Νορβηγία, Ισπανία, Ηνωμένο Βασίλειο και Ηνωμένες πολιτείες Αμερικής, εκ των οποίων οι 9 επέβαιναν στο σκάφος FugroSynergy από το Οκτώβριο έως το Δεκέμβριο 2017 προκειμένου να συλλέξουν δεδομένα και πυρήνες. Το Φεβρουάριο του 2018 όλα τα μέλη της επιστημονικής ομάδας βρέθηκαν στο αποθετήριο πυρήνων του IODP (BremenCoreRepository, BCR), στο MARUM (Center for Marine Environmental Sciences) του Πανεπιστημίου της Βρέμης, Γερμανίας, προκειμένου να περιγράψουν, αναλύσουν και να πάρουν δείγματα από τους πυρήνες και να επεξεργαστούν τα δεδομένα που συλλέχτηκαν. Οι επιστήμονες θα συνεχίσουν την ανάλυση των πυρήνων για τα επόμενα 2 με 4 χρόνια με στόχο να συλλεχθούν όσο το δυνατό περισσότερες πληροφορίες από αυτό το μοναδικό αρχείο.
- Η αποστολή υλοποιήθηκε από το EuropeanConsortiumforOceanResearchDrilling (ECORD) ως μέρος του International Ocean Discovery Program (IODP-Διεθνές Πρόγραμμα για την Εξερεύνηση των Ωκεανών). Το IODP είναι ένα διεθνές ερευνητικό πρόγραμμα στο οποίο συμμετέχουν 23 χώρες και το οποίο έχει ως στόχο τη διερεύνηση της ιστορίας της Γης, όπως αυτή έχει καταγραφεί στα θαλάσσια ιζήματα και πετρώματα.
Περισσότερες πληροφορίες:
Blog:
https://esoexp381corinthactiveriftdevelopment.wordpress.com/
