Tο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Ελληνοϊταλικές Σπουδές: Ιστορία, Λογοτεχνία και Κλασική Παράδοση» και το ΣεμινάριοΙταλικήςΙστορίαςκαιΙστοριογραφίας (Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών) σας προσκαλούν στη σεμιναριακή διάλεξη του κ. Χαράλαμπου N. Βλαχόπουλου, Διδάκτορα Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας του τμήματος Ιστορίας–Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ, με θέμα:
Ιταλοί στρατιωτικοί στην υπηρεσία του ελληνικού Αγώνα της Ανεξαρτησίας. Μελέτες περίπτωσης από το Αρχείο Δ. Ρώμα
Περίληψη
Η ζωή και η δράση του ζακύνθιου αριστοκράτη Δ. Ρώμα (1771–1857) συμπίπτει με την πιο κρίσιμη περίοδο της νεότερης ιστορίας μας, καθώς στη διάρκεια του βίου του τα Επτάνησα πέρασαν από τη βενετική κυριαρχία σε αλλεπάλληλες ευρωπαϊκές για να καταλήξουν μέρος ενός νεοσύστατου ελληνικού κρατικού οργανισμού, που προέκυψε μετά από μια αιματηρή επανάσταση – αφετηρία μεταβολής των ισορροπιών στον χώρο της νοτιανατολικής Ευρώπης. Σε αυτή τη σημαντική, από κάθε άποψη, εποχή, η πορεία της ζωής του αποτελεί έναν παραδειγματικό άξονα για την αναζήτηση στέρεου εδάφους ώστε να επιχειρηθεί η κατανόησή της, καθώς, με τη συνολική δράση του, απετέλεσε ένα γνήσιο κάτοπτρο της ιστορικότητας μιας ολόκληρης εποχής· της εποχής της εθνικής μας συγκρότησης στο πλαίσιο της νεωτερικότητας.
Ο Δ. Ρώμας αναδείχθηκε γνήσιο τέκνο του Διαφωτισμού, του κινήματος που γεννήθηκε παρακολουθώντας την ωρίμανση των αιτημάτων της αστικής τάξης. Ο ζακύνθιος ευγενής συνδύασε στη νεότητά του τον Διαφωτισμό με την οικουμενικότητα της ανθρώπινης υπόστασης, βασική παράμετρο των τεκτονικών του πεποιθήσεων (θεωρείται ο εισηγητής του τεκτονισμού στις ελληνικές χώρες), ενώ κατά την περίοδο της ωριμότητάς του αναδέχθηκε την προσαρμογή των τεκτονικών ιδεωδών σε εθνικιστικά προτάγματα, προσαρμοζόμενος στη μεγάλη κοινωνική μεταβολή που γεννούσε η ώσμωση φιλελευθερισμού και εθνικισμού (Φιλική Εταιρεία).
Η δράση του συνίσταται σε μια προσπάθεια διπλωματικής και οικονομικής στήριξης του εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα των Ελλήνων μέσω κυρίως της ίδρυσης της περίφημης Επιτροπής Ζακύνθου, η οποία φιλοδόξησε – και επέτυχε – να συνεισφέρει ενεργά στην τελική επιτυχία της Επανάστασης (αναφέρουμε ενδεικτικά την Πράξη της Υποτέλειας, ιθύνων νους της οποίας αναδείχθηκε ο ίδιος). Όπλο σε αυτή την προσπάθεια αναδείχθηκε η πολιτική του πείρα ζυμωμένη στην επαφή του με ευρωπαίους διπλωματικούς παράγοντες, στρατιωτικούς και διανοούμενους. Ο Ρώμας απετέλεσε έναν δίαυλο επικοινωνίας της επαναστατημένης χώρας με το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι των ημερών του, καθώς η θέση και η τύχη της γενέτειράς του προσφέρθηκαν επαρκώς ως προς αυτό λόγω των ιστορικών συγκυριών.
Στο πλαίσιο αυτό η συγκεκριμένη εισήγηση επικεντρώνεται στην παρουσία και προσφορά ιταλών στρατιωτικών στον Αγώνα του ’21, όπως αυτές εμφαίνονται μέσα από το Αρχείο Ρώμα και στη βάση εκδεδομένων αλλά και ανέκδοτων τεκμηρίων αποκαθιστώντας κενά που θα επιτρέψουν την προώθηση της ιστορικής μας αυτογνωσίας. Ο Ρώμας εργάστηκε για την εκμετάλλευση της εμπειρίας αυτών των φιλελλήνων επιχειρώντας την προσέλκυσή τους στην υπηρεσία του ελληνικού αγώνα και εφαρμόζοντας κατά το δυνατόν τις νουθεσίες τους. Η μελέτη της πορείας ορισμένων εξ αυτών φωτίζει εναργέστερα τις περίπλοκες συνθήκες κάτω από τις οποίες λειτούργησε ο φιλελληνισμός στη χώρα μας και προσθέτει τελικά μια σημαντική ψηφίδα στη γνώση μας για τις σχέσεις των επαναστατών Ελλήνων με τον ξένο παράγοντα.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Αλληλογραφία Π.Π. Γερμανού από Ανκόνα [Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος
(ΕΒΕ), φακ. Μ5 και 2389] κατά μεταγραφή Π.Δ. Μιχαηλάρη.
Αρχεία Ελληνικής Παλιγγενεσίας (ΑΕΠ), τ. Α΄–Ε΄, Αθ. (Βιβλιοθήκη Βουλής
των Ελλήνων–Εθνική Τράπεζα) 1971–1974.
Αρχείον Διονυσίου Ρώμα–Επιτροπή Ζακύνθου (Αλ. Βούλτζου),
Εθνικό Λαογραφικό Ιστορικό Αρχείο (Ε.Λ.Ι.Α.).
Αρχείον Φιλήμονος (Αρχ.Φιλ.), Τμήμα Χειρογράφων ΕΒΕ, 4307–9192.
Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ), Φάκελος Εκτελεστικού (1825) /
Ιστορικόν Αρχείον Αλ. Μαυροκορδάτου.
Αρβανιτάκης Δ. (1999). Σπουδάζοντας στη Βενετία. Στο Δημοσία ιλαρία.
Βενετία: Ελληνικό ινστιτούτο βυζαντινών και μεταβυζαντινών σπουδών, 47–74.
- (2001). Θεός, μνήμη, ιστορία: στοιχεία για τη μελέτη της βενετικής κυριαρχίας στο Ιόνιο. Τα Ιστορικά 35, 259–282.
- (2007). Γλώσσα και εθνική ταυτότητα στο Ιόνιο κατά τον δέκατο ένατο
αιώνα. Τα Ιστορικά 46, 15–24.
Καμπούρογλου Δ., Ιστορικόν Αρχείον Διονυσίου Ρώμα, τ. Α΄ 1819–1825.
Αθ.: τυπ. Κορίννης 1901 / τ. Β΄ 1826, Αθ.: Εστία 1906.
Κιτρομηλίδης Πασχάλης (1990). Η Γαλλική Επανάσταση και η Νοτιοανατολική
Ευρώπη. Αθ.: Διάττων.
- (1996). Νεοελληνικός Διαφωτισμός. Οι Πολιτικές και Κοινωνικές Ιδέες.
Αθ.: ΜΙΕΤ.
- (1999). «Νοερές κοινότητες» και οι απαρχές του εθνικού ζητήματος στα
Βαλκάνια. Στο Βερέμης Θ. (επιμ.), Εθνική ταυτότητα και εθνικισμός στη Νεότερη Ελλάδα, 2η έκδ. Αθ.: ΜΙΕΤ, 53–131.
Κονόμος Ντ. (1966). Ζακυνθινοί Φιλικοί. Αθ.: χ.έ.
- (1972). Ο Δ. Ρώμας και η ελληνική εθνεγερσία. Αθ.: χ.έ.
Λιγνός Αντ. Ιστορικόν Αρχείον Ύδρας. Αρχεία Λαζ. και Γ. Κουντουριώτου 1821–
1832,τ. Δ΄ (1926) / τ. Ε΄ (1927), Πειραιάς: Ζάννειο Ορφανοτροφείο.
Πρωτοψάλτης Εμμ. (1986). Ιστορικόν Αρχείον Αλ. Μαυροκορδάτου.
Ακαδημία Αθηνών., τ. Ε΄.
Ριζόπουλος Χρίστος (1993). Οι τέκτονες του 1821. Αθ.: Έρμα.
Φιλήμων Ιωάννης (1857). Διονύσιος ο δε Ρώμας. Αιών 1555.
Χατζηπαναγιώτη–Sangmeister Ίλια. (2010). Ο τεκτονισμός στην ελληνική
κοινωνία και γραμματεία του 18ου αιώνα: οι γερμανόφωνες μαρτυρίες. Αθ.: Περίπλους.
Χιώτης Παν. Ιστορικά απομνημονεύματα Επτανήσου. τ. Γ΄, Κέρκυρα:
τυπογραφείο Κυβερνήσεως (1863) / τ. ΣΤ΄, Ζάκυνθος: Φώσκολος (1887).
- (1874). Ιστορία του Ιονίου κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρις Ενώσεως: έτη 1815-1864. Ζάκυνθος: «Η Επτάνησος» Χρ. Χιώτου τ. Α΄.
Dakin D. (1959). British Intelligence of Events in Greece 1824–1827:
A documentary collection. ΔΙΕΕΕ 13, 33–217.
Durie Ev. (1999). Ο Επτανησιακός μυστικός εταιρισμός πριν και κατά τον αγώνα
της ανεξαρτησίας. Αθ. δ.δ. Παντείου Παν/μίου.
Βιογραφικό σημείωμα
O Χαράλαμπος Ν. Βλαχόπουλος είναι Διδάκτορας της Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών (2015). Η διδακτορική του διατριβή με τίτλο «Ο Διονύσιος Ρώμας και η Επιτροπή Ζακύνθου στον δρόμο για την εθνική συγκρότηση (Στοχεύσεις, Υπερβάσεις, Επιτεύξεις)» έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Εθνικού Αρχείου Διδακτορικών Διατριβών (http://hdl.handle.net/10442/hedi/36354) και επίκειται να εκδοθεί στη σειρά των εκδόσεων του Σαριπόλειου Κληροδοτήματος. Ήδη από το στάδιο των μεταπτυχιακών του σπουδών στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Πάντειου Πανεπιστημίου Αθηνών έχει επικεντρώσει τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα στην Επανάσταση του 1821 και ειδικότερα στην επτανησιακή συμβολή στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας κατά την προεπαναστατική και μετεπαναστατική περίοδο. Έχει ήδη προβεί σε σχετικές ανακοινώσεις [«Η μαρτυρική Κύπρος στην πρόκληση του 1821» (Συνέδριο Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων, Νοέμβριος 2018 στο Πνευματικό Κωνσταντινουπολιτών, Αθήνα) / «Ο Διονύσιος Ρώμας και ο επαναστατικός εταιρισμός» (Ημερίδα: «200 χρόνια από την εγκατάσταση των Εφορειών της Φιλικής Εταιρείας στην Επτάνησο». Αθήνα, Παλαιά Βουλή, Νοέμβριος 2019] για τις οποίες αναμένεται η έκδοση των πρακτικών.
Παράλληλα εργάζεται ως φιλόλογος στη Μέση Εκπαίδευση [Πτυχίο Φιλολογίας (1988) και Ιστορίας–Αρχαιολογίας (1992) / μεταπτυχιακή Εξειδίκευση στις Δυσκολίες Μάθησης – Δυσλεξία από το Παιδαγωγικό Τμήμα Ειδικής Αγωγής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (2005)] και έχει δημοσιεύσει επιστημονικά άρθρα (περιοδικό Φιλολογική) και εισηγηθεί σε επιμορφωτικά εκπαιδευτικά σεμινάρια. Μιλά Αγγλικά και Ιταλικά.
