Το Μουσείο Παθολογικής Ανατομικής στεγάζεται σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο του Α’ Εργαστηρίου Παθολογικής Ανατομικής της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ και περιλαμβάνει την ιστορική συλλογή Rokitansky, εμπλουτισμένη από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα με μεγάλο αριθμό παθολογοανατομικών εκθεμάτων.
Άποψη της αίθουσας του Μουσείου Παθολογικής Ανατομικής
Η ιστορία της μουσειακής συλλογής ξεκινάει στις αρχές της δεκαετίας του 1850, αμέσως μετά την έναρξη των μαθημάτων Παθολογικής Ανατομικής στους φοιτητές της Ιατρικής Σχολής του νεοσύστατου «Οθωνείου» Πανεπιστημίου Αθηνών, και βασίζεται σε αναφορές του Καθηγητή Δημητρίου Ελευθερίου (1905-1994), ο οποίος διετέλεσε Καθηγητής Παθολογικής Ανατομικής στην Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ από το 1954 έως το 1970 (Pathology Research and Practice 1985; 180: 234-245, Archives de l’ Union Médicale Balkanique 1983; XXI[1-2]: 75-79).
Η μουσειακή συλλογή ξεκίνησε ως δωρεά μικρού αριθμού παρασκευασμάτων από τον διάσημο Βοημό ιατρό, παθολογοανατόμο, φιλόσοφο και πολιτικό, βαρώνο Karl von Rokitansky (1804-1878), ο οποίος κατείχε τότε την έδρα της Παθολογικής Ανατομικής του Πανεπιστημίου της Βιέννης. Ο Karl Rokitansky είχε μόλις εκλεγεί Καθηγητής Παθολογικής Ανατομικής σε μία από τις κραταιότερες τότε Ιατρικές Σχολές και είχε ήδη ξεκινήσει την αναδιοργάνωση, τον εμπλουτισμό και τον σχολιασμό της μεγάλης αντίστοιχης συλλογής του Μουσείου του Εργαστηρίου Παθολογικής Ανατομικής της Βιέννης (Sedivy R., Pathologie in Fallstudien. Historische Präparate neu betrachtet. Springer-Verlag, Wien, 2007). Η διαδικασία της δωρεάς Rokitansky προς το Οθώνειο Πανεπιστήμιο ξεκίνησε το 1844, μετά από αίτηση του φιλέλληνα ιατρού του βασιλιά Όθωνα, Bernard Röser. Λόγω του υψηλού κόστους μεταφοράς των παρασκευασμάτων από τη Βιέννη στην Αθήνα, χρειάστηκε να περάσουν περίπου οκτώ χρόνια μέχρις ότου ο εθνικός ευεργέτης βαρώνος Σίμων Σίνας, που ήταν εκείνη την εποχή ο Έλληνας πρόξενος στην Βιέννη, αναλάβει τα έξοδα μεταφοράς των παρασκευασμάτων, τα οποία έφθασαν στην Αθήνα γύρω στο 1852.
Παθολογοανατομικά παρασκευάσματα
Τα παρασκευάσματα αυτά, εμπλουτισμένα με μερικά ακόμη που προσέφερε και ο «εν Μονάχω» Καθηγητής Ανατομίας Ευγένιος Σνάϊντερ, αποτέλεσαν τον πυρήνα της παθολογοανατομικής συλλογής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, που λίγο αργότερα οδήγησε στην ίδρυση του «Ανατομοπαθολογικού Μουσείου» (1852). Τη διεύθυνση ανέλαβε ο Καθηγητής Στέφανος Σταυρινάκης (1816-1891), ο οποίος είχε μόλις επιστρέψει από τη Βιέννη, όπου είχε μεταβεί με υποτροφία του ελληνικού κράτους.
Τα πρώτα χρόνια μετά την ίδρυση του Πανεπιστημίου Αθηνών τα μαθήματα διδάσκονταν στο Κεντρικό κτήριο του Πανεπιστημίου. Εκεί φυλάσσονταν και τα παθολογοανατομικά παρασκευάσματα της μουσειακής συλλογής , που χρησιμοποιούνταν για τη διδασκαλία του μαθήματος της Παθολογικής Ανατομικής. Ο Καθηγητής Θεόδωρος Αφεντούλης, μαθητής του Rokitanski, υπήρξε ο πρώτος διευθυντής του Παθολογοανατομείου της Ιατρικής Σχολής.
Το 1871, όταν το Πανεπιστήμιο απέκτησε ένα νέο σε γειτονική θέση κτήριο, (το νυν κτήριο Κ. Παλαμά, πολιτιστικό εντευκτήριο), εγκαταστάθηκαν εκεί το Παθολογοανατομείο και το «Μουσείο» Παθολογικής Ανατομικής. Το 1932, λόγω των ιδιαίτερα αυξημένων αναγκών, η Ιατρική Σχολή απέκτησε δικό της χώρο και εγκαταστάσεις στην περιοχή Γουδή, όπου μεταφέρθηκαν όλα τα Εργαστήρια, μεταξύ των οποίων και το Εργαστήριο Παθολογικής Ανατομικής μαζί με το «Μουσείο», σε δικό τους κτήριο, όπου βρίσκονται μέχρι σήμερα.
Καθ’ όλη τη διάρκεια των ετών, από την άφιξη των πρώτων παθολογοανατομικών παρασκευασμάτων το 1852 μέχρι σήμερα, η συλλογή εμπλουτίζεται διαρκώς, με αποτέλεσμα ο συνολικός αριθμός να έχει φθάσει τα 2.500 παρασκευάσματα κατά προσέγγιση, από τα οποία 1000 εκτίθενται σε ειδικά διαμορφωμένη επισκέψιμη αίθουσα. Την τελευταία δεκαετία γίνεται συνεχής προσπάθεια συντήρησης και ανακαίνισης της μουσειακής συλλογής, η οποία περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τον καθαρισμό, τη φωτογράφηση και τον σχολιασμό των παρασκευασμάτων.
Νεκροτομικό παρασκεύασμα εγκεφάλου με νεόπλασμα / μηνιγγίωμα
Νεκροτομικό παρασκεύασμα καρδιάς με θρόμβο δεξιού κόλπου
Ανθράκωση πνευμόνων
Πολυκυστικοί νεφροί
Η συλλογή απαρτίζεται από χειρουργικά παρασκευάσματα οργάνων με ποικιλία ογκολογικών και μη ογκολογικών νόσων, νεκροτομικά παρασκευάσματα οργάνων, καθώς και από τη συλλογή 100 ανθρώπινων εμβρύων με συγγενείς ανωμαλίες και περιγεννητικά θανατηφόρες νόσους, καθώς και μερικά έμβρυα ζωικής προέλευσης. Μεταξύ αυτών ενδεικτικά αναφέρουμε περιπτώσεις ακρανίας / ανεγκεφαλίας, κυκλωπίας, ωτογναθίας, γενετικών σκελετικών δυσπλασιών, καθώς και συλλογή συνενωμένων διδύμων, συμπεριλαμβανομένων κεφαλοθωρακοπαγών και δικεφάλων τετραπόδων διδύμων.
Συνενωμένα δίδυμα – Κεφαλοθωρακοπαγή
Ειδικότερα η εμβρυολογική συλλογή, πέραν της ιστορικής αξίας και του επιστημονικού ενδιαφέροντος που παρουσιάζει η σύγκριση μεταξύ παθήσεων των περασμένων αιώνων και της σημερινής εποχής, παρέχει επίσης κίνητρα στον επισκέπτη για να αναλογισθεί το πραγματικό νοσολογικό υπόβαθρο πάνω στο οποίο στηρίχθηκε η σύλληψη της μυθολογικής τερατογονίας. Κύκλωπες, σειρήνες, γίγαντες και εκατόγχειρες, και ένα πλήθος μυθικών πλασμάτων που αποτελούν τον σκελετό της Ελληνικής μυθολογίας, θα συγκριθούν με το νοσολογικό τους ανάλογο στο Μουσείο Παθολογικής Ανατομικής.
Επικοινωνία
Διευθύντρια: καθηγήτρια Αναστασία Κωνσταντινίδου
Υπεύθυνη επικοινωνίας: Μαρία Γιάνναρη
E-mail: mgiannari@med.uoa.gr
Διεύθυνση: Ιατρική Σχολή, Μ. Ασίας 75 Γουδί, 11527 Αθήνα
Τηλέφωνο: 210-746 2158