Οι ανασκαφικές εργασίες που πραγματοποίησε επί οκτώ εβδομάδες το καλοκαίρι 2021 ερευνητική ομάδα του Τομέα Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αργολίδας στο Ασκληπιείο της Επιδαύρου, διεύρυναν σημαντικά τις γνώσεις μας για το κτήριο με υπόγειο, το οποίο ανασκάπτεται από το 2016 ανατολικά της Θόλου [εικόνα 1].
Συγκεκριμένα, αποκαλύφθηκε πλήρως ο υπόγειος, λαξευμένος εξ ολοκλήρου στον σκληρό φυσικό βράχο, χώρος του κτηρίου, διαστάσεων 3,6 Χ 9,10 μ. [εικόνα 2]. Επιπλέον, αποδείχθηκε ότι η κάθοδος σε αυτόν γινόταν από τη ΝΔ. γωνία του κτηρίου, μέσω κτιστής κλίμακας, η οποία ήταν συμφυής με τον παρακείμενο τοίχο. Η κλίμακα αποτελείτο από κεφαλόσκαλο και 10 σκαλοπάτια, πλάτους 0,60 μ., τα οποία, όπως και όλοι οι περιμετρικοί τοίχοι του υπογείου, καθαιρέθηκαν ολοσχερώς λίγο πριν ξεκινήσουν οι εργασίες οικοδόμησης της Θόλου. Στην ΝΔ. γωνία του υπογείου, σχεδόν σε επαφή με την κλίμακα, αποκαλύφθηκε κυκλικής κάτοψης λεκάνη (διαμέτρου 0,90 μ.) η οποία είχε διαμορφωθεί μέσα στο πάχος του ψηφιδωτού δαπέδου του υπογείου. Φέρει μόνον στο κέντρο βότσαλα, ενώ η περιφέρειά της αποτελείται από κονίαμα χωρίς βότσαλα με μαύρο χρώμα, ανάλογο της ταινίας που διατρέχει περιμετρικά το δάπεδο σε όλες τις πλευρές του. Η ανασκαφή δεν έδωσε μέχρι στιγμής στοιχεία για τη χρήση/λειτουργία της. Πάντως, βρέθηκε γεμάτη με τη συνήθη επίχωση που κάλυπτε το σύνολο του κτηρίου.
Οι φετινές εργασίες αποκάλυψαν μία ακόμη βάση της περίστασης του ισογείου κτηρίου. Εάν αυτό είχε διαστάσεις αντίστοιχες του υπογείου, όπως δείχνουν τα ως τώρα στοιχεία, η περίσταση θα αποτελείτο από 3 στύλους στις στενές και 5 στις μακρές πλευρές του και το κτήριο θα είχε εξωτερικές διαστάσεις 8,25 Χ 13,56 μ. [εικόνα 3].
Χάλκινο νόμισμα Κορίνθου (με κεφαλή Αφροδίτης στον εμπροσθότυπο και τρίαινα στον οπισθότυπο), χρονολογούμενο στο α΄ μισό του 4ου π.Χ. αιώνα, το οποίο βρέθηκε σε μικρή τελετουργική πυρά περίπου 0,40 μ. πιο πάνω από τη ΝΔ. γωνία του υπογείου, επιβεβαίωσε την εποχή κατάχωσης του υπογείου.
Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον το γεγονός ότι στον 4ο π.Χ. αιώνα κατά τον σχεδιασμό και την οικοδόμηση της Θόλου, οι κατασκευαστές της σεβάστηκαν πλήρως τα κατάλοιπα του προγενέστερου, αρχαϊκού κτηρίου. Δηλαδή, η Θόλος δεν θεμελιώθηκε επ’ αυτού, αλλά δυτικότερα [εικόνα 4]. Μόνον η αναβάθρα της φαίνεται ότι επικάλυψε την περίσταση του προδρομικού της κτηρίου.Η περιφέρεια της κρηπίδας της Θόλου εφαπτόταν στη δυτική πλευρά της περίστασης του προδρόμου της, πράγμα που επιβεβαιώνει τη συνειδητή συνέχιση της ίδιας χθόνιας λατρείας του Ασκληπιού, από το παλαιό στο νέο κτήριο.
Από τα κινητά ευρήματα, πέραν της κεραμεικής και των οστών, αναφέρονται ενδεικτικά: ερυθρόμορφο ληκύθιο του 5ου π.Χ. αιώνα, χάλκινο δακτυλίδι με παράσταση Πηγάσου, μικροαντικείμενα από ορεία κρύσταλλο (φίδι και λογχοειδές αντικείμενο – ενδεχομένως μίμηση ιατρικού εργαλείου) και νομίσματα [εικόνα 5].
Οι ανασκαφικές εργασίες στο αρχαϊκό κτήριο με υπόγειο ανατολικά της Θόλου πραγματοποιούνται χάρη στη χρηματοδότηση του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος και του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
